ABD, Soğuk Savaş’ın bitimi itibariyle ses üstü hızlarda uçup, düşük iz bırakacak bir beşinci nesil savaş uçağı projesini gündeme aldı.
Bu kapsamda 1996 yılında Müşterek Taarruz Uçağı Projesini (F-35 Lightning II Joint Strike Fighter, JSF) başlattı.
Bu proje, uçaklarını 2010’lu yıllarda yenileyecek olan birçok ülkenin ilgisini çekti.
Türkiye de Müşterek Taarruz Uçağı projesine 20 Haziran 2002 tarihinde 3. Seviye ortak olarak katıldı.
Projenin üretim ortağı da olan Türkiye’nin, Hava Kuvvetleri Komutanlığı için 100 adet F-35 alması planlanıyordu.
ABD’nin terör örgütü PKK/YPG’ye silah ve mühimmat dahil her türlü desteği vermesi, Rahip Brunson olayı ve Rusya’dan S-400 Hava ve Füze Savunma Sistemi satın alması gibi nedenlerle Türkiye-ABD ilişkileri gerildi ve belki de tarihinin en kötü dönemine girdi.
Lockheed Martin firması tarafından Türkiye için üretilen ilk F-35 uçağı, 21 Haziran 2018 tarihinde ABD Fort Wort’de düzenlenen törenle teslim edildi.
Uçak teslim edildi ancak Türkiye’ye gönderilmedi zira önce uçağı Türkiye’ye uçuracak pilotların ve bakım teknisyenlerinin eğitimi için bir süre daha ABD’de kalması gerekiyordu.
ABD, bu sırada Türkiye’ye S-400 Hava Savunma Sistemi almaktan vazgeçmesini aksi takdirde büyük yaptırımlara maruz kalacağı yönünde tehditte bulunuyor, baskı kuruyordu.
Türkiye, 12 Temmuz 2019’da S-400 Hava ve Füze Savunma Sisteminin ilk kısmını teslim aldı.
Bunun üzerine Amerika Birleşik Devletleri Türkiye’yi F-35 programından çıkardığını açıkladı ve uçakları vermeyeceğini bildirdi.
F-35 DİREKTÖRÜ FİCK: “TÜRKİYE’NİN 2020 MART AYINDA ÜRETİM HATTINDAN DA ÇIKMASINI BEKLİYORUZ”
F-35 Programı Direktörü Korgeneral Eric Fick, ABD Senatosu’nun F-35 ile ilgili sorularını 2019 Kasım ayında yanıtladı.
Türkiye’nin programdan çıkarılması nedeniyle ürettiği parçalar için alternatif üretici arayışında olduklarını ancak tüm parçalar için alternatif bulamadıklarını belirterek, “Halen 12 parça için arayışımız devam ediyor. Türkiye’nin F-35 programından resmi olarak 2020 yılının Mart ayında çıkmasını bekliyoruz ancak bu tarihe kadar alternatif arayışlarımız sürecek” dedi.
İSMAİL DEMİR: “TÜRKİYE’NİN F-35 PARÇALARI ÜRETİMİ VE TESLİMATI DEVAM EDİYOR”
Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir, dün (8 Mayıs) savunma sanayi dergileri temsilcilerinin sorularını yanıtladı.
Türkiye’nin F-35 programındaki mevcut durumuna ilişkin bilgi veren Prof. Dr. Demir, “Türk firmaları 5’inci nesil savaş uçağı programı F-35 için parçaları üretmeye ve teslim etmeye devam ediyor. 2020 yılının Mart ayında Türk firmaların üretim hattından çıkarılacağı düşüncesi bugünlerde yok denecek kadar azaldı. COVID-19 döneminde Türk firmalarının değeri çok daha iyi anlaşıldı. Üretim ve teslimat devam ediyor” dedi.
F-35’İN TÜRKİYE’DE ÜRETİLEN PARÇALARI VE ÜRETİCİLERİ
ABD’nin Mart ayında bitirmeyi planladığı ancak Türkiye’de üretimi hala devam eden F-35 parçaları şu şekilde:
ALP Havacılık, F-35 projesine 2004 yılından beri destek veriyor.
Bu kapsamda F-35 uçak gövdesi yapısal parçaları ve asambleleri, iniş takımı bileşenleri ve motor için F135 motoru titanyum entegre kanat rotorlarını üretiyor.
ASELSAN F-35 Elektro Optik Hedef Sisteminin parçası olan gelişmiş optik bileşenler için üretim yaklaşımları geliştiriyor ve Northrop Grupmann ile birlikte F-35 CNI Aviyonik Elektronik Arabirim Kontrol Cihazı üzerinde çalışıyor.
AYESAŞ, F-35’in iki temel bileşeni olan füze uzaktan kumanda arabirimi ve panoramik kabin ekranının elektronik kartlarının tek tedarikçisi konumunda.
AYESAŞ, projeye yazılım tedarik eden tek Türk firma durumunda.
Hollanda merkezli Fokker Elmo firması ise F-35 Elektrik Kabloları ve Ara Bağlantı Sistemi’nin (EWIS) yüzde 40’ını üretiyor.
Ayrıca kablo sistemleriyle TUSAŞ’ı destekleyecek olan Fokker Elmo, İzmir’deki tesislerinde F135 motoru için EWIS geliştirecek.
HAVELSAN, 2005 yılından beri projeye katkı sağlıyor.
Türk F-35 Entegre Pilot ve Bakım Eğitim Merkezi (ITC) ve Türkiye’deki ilgili eğitim sistemlerinin geliştirilmesi için öncü bir rol üstlendi.
HAVELSAN bu kapsamda, Lockeed Martin firması tarafından belirlenen kriterler doğrultusunda Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı için gerekli tesisleri hazırlayacak.
KALE Havacılık, TUSAŞ ile birlikte F-35 uçak gövdesi yapısal parçalarını ve düzeneklerini üretiyor.
Üç uçak tipinin (F-35/A, F-35/B, F-35/C) de iniş takımı kilit asambleleri için tek tedarikçi olan Heroux Devtek’i destekleyen Kale Havacılık, motor donanımlarının üretimi amacıyla İzmir’de Pratt & Whitney ile bir ortak girişim oluşturdu.
MIKES, 2004 yılından beri programın içerisinde.
British Aerospace Engineering ve Northrop Grumman için F-35 uçak bileşenleri ve asambleleri sağlıyor.
ROKETSAN ve TUBITAK-SAGE, 5’inci nesil savaş uçağı F-35’te dahili olarak kullanılacak hassas güdümlü Stand-off Füzesi’nin (SOM) geliştirme, entegrasyon ve üretim kısmını yürütüyor.
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) ise 2008 yılından beri F-35 Programının içerisinde bulunuyor.
Northrup Grumman ile birlikte uçak orta gövdesi üretim ve montajı, kompozit dış kaplama ve silah bölmesi kapakları ile fiber kompozit hava girişi kanallarının üretimini yürütüyor.
Havadan Yere Pilonlar ve adaptörler dahil F-35’in Alternatif Görev Ekipmanlarının (AME) yaklaşık %50’sini de üretiyor.
