Türk Hava Kuvvetleri’mizde şuanda kullanılan birkaç çeşit mühimmat var. Çeşitliliği sağlayan ise farklı güdüm sistemleri, farklı atış biçimleri ve farklı tesir etkileri… Hava Kuvvetlerimizin envanterinde şuanda havadan karaya atış yapmak için çok büyük sayılarda “MARK” serisi genel maksat bombaları vardır. Bu bombalar adı üzerinde genel olarak her şey için kullanılabilirler. Belli bir araziyi ya da yerleşkeyi bombalamaktan tutunda bir konvoya hareketli nesnelere kadar ihtiyaç durumunda kullanılabilirler. Bu bombalara çeşitli güdüm kitleri takılarak daha kullanışlı hale getirilebilirler.
Bizim kullandığımız bombalar güdüm sistemi bakımından 3’e ayrılıyor.
1) Lazer Güdümlü Bomba. (LGB – Paveway veya Yerli Lazer Güdüm Kiti (LGK))
2) GPS Güdümlü Bomba. (JDAM veya Yerli Hassas Güdüm Kiti (HGK))
3) Serbest Düşümlü (Güdümsüz) Bomba.
Yazının başında ordumuzda, Mark serisi genel maksat bombalarının kullanıldığını söylemiştim. Bu bombaları anlatarak devam edelim yazımıza. Mark serisi bombalar sade halde güdümsüz olarak bulunan, uçaklarda farklı atış teknikleriyle atılabilen genel maksat bombalarıdır. MK-81, MK-82, MK-83 ve MK-84 olmak üzere 4 farklı tipi vardır.
MK-81 262 Libre yani 119 Kilogramdır.
MK-82 500 Libre yani 227 Kilogramdır.
MK-83 1000 Libre yani 460 Kilogramdır.
MK-84 ise 2000 Libre yani 930 Kilogramdır.
Hava kuvvetlerimizin envanterinde en çok MK-82 ve MK-84 bombaları yer alır. MK-81 ve MK-83 bizde çok kullanılmaz. Bu bombalar Herhangi bir güdüm kiti takılmadan tamamen bombaların içindeki ve uçağın içindeki dahili hedefleme sistemleriyle yön bulur ve atış bunlara göre yapılır. Fakat istendiği takdirde bu bombaların dışına çeşitli modifikasyonlar yaparak ve çeşitli aparatlar takarak bombaya güdüm özelliği katılabilir. Takılan güdüm kitine göre bombanın ismi de değişmektedir.
Örneğin bombaya Lazer Güdüm kiti takıldığında ismi Paveway olarak geçer.
Kısaca Lazer güdümlü bombalar şu şekilde çalışır: MK-82 gibi bir genel maksat bombasının önüne ve arkasına bir güdüm kiti takılır ve bu sayede bomba lazerle güdümlenebilir hale gelir. Uçaklara bombalar yüklenirken bombaların yanında gövde altına bir hedefleme podu da (TGP, Sniper, Lantırn veya Aselpod gibi) yüklenir. Daha sonra operasyon sırasında hedefe belli bir mesafe kaldıktan sonra; pilot uçaktan bu podlar vasıtasıyla atış yapacağı hedefi veya lokasyonu lazer ile işaretlemeye başlar. Bu lazer bildiğimiz lazer’den farklı olarak gözle görünmez. Pilot menzile girdikten sonra bombayı uygun anda bırakır. Bırakılan bomba kendisine takılan lazer güdüm kiti sayesinde lazerin izlediği yolu takip eder ve lazerin aydınlattığı yere düşerek infilak eder. Lazer güdümlü bomba kısaca böyle çalışır. Burada Lazer güdüm kitinin en büyük avantajı lazeri takip eden sistemin sürekli kendini yenilemeye devam etmesidir. Bu sayede bomba uçaktan ayrıldıktan sonra bile lazeri farklı bir konuma sıkarak yeniden güdümleme imkanınız olur. Yani havada hedef değişikliği yapabilirsiniz. Dolayısıyla hareketli hedefleri bile vurabilirsiniz. Tabi bu bombanın bırakıldığı yüksekliğe bağlı olarak belli bir mesafeyle sınırlıdır. Yani siz 10.000 feetten bombayı bıraktığınızda gidip 100 km ötedeki hedefi vuramazsınız. Çünkü Bomba sadece havada süzülerek ilerler harici bir motoru yoktur bu yüzden belli bir mesafeden sonrasına takati yetmeyecektir. Hava Kuvvetlerimizin envanterinde bu tipteki bombalar: GBU-10 Paveway I ve GBU-12 Paveway II’dir. GBU-16 Paveway II, GBU-24 / GBU-27 Paveway III vs. şeklinde isimlendirilen ve harp başlıkları ya da kullanım maksatları farklı olan bombalarda vardır ancak bu bombalar hava kuvvetlerimizce kullanıyor mu o konuda net bir bilgim yok maalesef.
GBU-10 MK-84’ün lazer güdüm kiti eklenmiş halidir.
GBU-12 ise MK-82’nin lazer güdüm kiti eklenmiş halidir.
ABD menşeili güdüm sistemlerinin yanında yerli ve milli lazer güdüm kitleri de (LGK) tabii ki envanterimizde yer almaktadır.
Gelelim GPS güdümlü bombalara. Bu bombalar adı üzerinde askeri bir GPS kullanılarak hedefine güdümlenir. Lazer güdümlü bombalara göre hedeflerini “Daha uzaktan daha isabetli” vururlar, ancak lazer güdümlü bomba gibi atıldıktan sonra hedefi güncellenemez. Dolayısıyla hareketli hedeflerden ziyade durağan haldeki hedeflere karşı çok daha etkilidir. Adeta santimetre hassasiyetinde vuruş gücü oluşturur desek yanlış olmaz. Bu bombalar güdümsüz genel maksat bombası gibi atılır, yani özel bir ayara ihtiyaçları yoktur, pilot koordinatları girer veya koordinatlar önceden yüklenmiştir, pilot hedefin üzerine gelip bombayı bırakır ve görevini tamamlar. Hava kuvvetlerimizin envanterinde bu tipte (bilinen) 4 farklı bomba vardır. Bunlar: GBU 31 [VI] JDAM, GBU-31[V3] JDAM, GBU 38 JDAM, ve GBU-54 LJDAM’dir.
GBU-31[VI]: MK-84 genel maksat bombasına GPS güdüm kiti takılmış halidir. 2000 libre yani 930 kilogramdır.
GBU-31[V3]: BLU-109 denilen yerli üretim “Nüfuz Edici Bomba” NEB’in muadili olan Bunker Buster tipi yani ‘Sığınak Delici’ tipi 2000 librelik bir başka deyişle 930 kilogramlık bir bombadır.
GBU-38: MK-82 genel maksat bombasına GPS güdüm kiti takılmış halidir. 500 libre yani 227 kilogramdır.
GBU-54: Bu bomba ise Laser JDAM olarak geçen yine MK-82 genel maksat bombasının GPS güdüm kiti takılmış halidir yalnız birde bombanın tam ucuna bir arayıcı başlık takılarak istenildiği zaman lazer güdümlü istenildiği zaman GPS güdümlü olarak kullanılabiliyor. Hava kuvvetlerimiz bu bombadan çok kullanmıyor (ya da bilgilendirmiyor bu konuda bizleri). Zaten envanterde pek fazla miktarda da yok bildiğim kadarıyla.
Bunların dışında bildiğiniz üzere ‘Nüfuz Edici Bombalarımız’ yani NEB’lerimiz var ve operasyonlarda etkili biçimde kullanılıyorlar. NEB’ler genel maksat bombasından farklı olarak belli bir miktar düştüğü zemini delme gücüne sahiptir. Bu sayede örneğin bir korugan, barınak veya mağara gibi genel maksat bombalarının pek etkili olamadığı hedefleri de imha edebilir. En az 2 metrelik güçlendirilmiş betonu delme kapasitesine sahiptir. Bu bombalarımıza LGB veya JDAM gibi güdüm kitleri ve tabii ki milli üretimimiz HGK (Hassas Güdüm Kiti) ve LGK (Lazer Güdüm Kiti) da kullanabiliyor.
Lafı geçmişken HGK ve LGK’dan da bahsedeyim. HGK JDAM’in muadilidir, LGK ise adı üzerinde lazer güdümlü Paveway LGB lerin muadilidir. Özellikleri hemen hemen aynı sayılır fakat bu yerli üretim güdüm kitlerimiz ABD menşeili muadillerine göre az bir miktarda olsa daha fazla gelişmiştir.
LGK: 12 km menzile sahip, genel maksat bombalarını ve sığınak delici bombaları akıllı bombalara dönüştürmekte, böylece mevcut bombalar, her tür hava koşulunda, uzak bir mesafeden atıldığında bile yüksek hassasiyetli vuruş yeteneği kazanmaktadır. Bu da uçakların tehlikeli bölgeye yaklaşmadan, güvenli bir şekilde görevlerini tamamlamalarını sağlamaktadır. Kötü hava şartlarında pek uygun olmayan atış şartlarında bile en fazla 10 metreden daha az sapma değerine sahiptir.
HGK: Genel maksat bombalarını ve sığınak delici bombaları akıllı bombalara dönüştürmekte, böylece mevcut bombalar, her tür hava koşulunda, uzak bir mesafeden atıldığında bile yüksek hassasiyetli vuruş yeteneği kazanmaktadır. 40 bin feet irtifadan bırakıldığında 25 km menzile ulaşabilmektedir. Bu sayede uçakların tehlikeli bölgeye yaklaşmadan, güvenli bir şekilde görevlerini tamamlamalarını sağlamaktadır. Kötü hava şartlarında pek uygun olmayan atış şartlarında bile en fazla 6.3 metre sapma değerine sahiptir.
Faal olarak yani operasyonel olarak envanterde yer alan bu milli üretim güdüm sistemlerinin yanında, henüz geliştirme aşamasında olan bir güdüm sistemi daha mevcut. “TEBER” olarak isimlendirilen, ordumuzda kullanılacak bir başka Güdüm Kiti daha yakın zamanda envantere girecek. Teber, Ataletsel Ölçüm Birimi (AÖB), Küresel Konumlama Sistemi (KKS) ve Yarı Aktif Lazer Arayıcı Başlığı (LAB) kullanarak genel maksat bombalarını akıllı bir silah sistemi haline getirir. MK-81 ve MK-82 bombaları için kullanılabilir. Yüksek irtifadan atıldığında menzili 28 km’ye kadar erişebilmektedir. Lazer arayıcı başlık kullandığı için aynı envanterimizde yer alan diğer tüm lazer güdümlü mühimmatlar gibi havada hedef değişikliği yapabilmekte veya hızı 50 km/h’den küçük olan hareketli hedeflere karşı kullanılabilmektedir.
Diğerlerinden biraz farklı olduğu için Kanatlı Güdüm Kiti – KGK ve AGM-154 JSOW bombalarını yukarıda anlattığım bombalardan sonra anlatmayı uygun gördüm. Aslında tesir etkisi, kullanım amacı vs. gibi dinamikler aynı olsa da ayrı bir parantez açılmasını hak ediyorlar.
AGM-154 JSOW: Gece, gündüz ve her türlü hava şartında kullanılabilen, GPS/INS destekli seyrüsefer sistemi ile hedefine son yaklaşma safhasında kullanılan kızılötesi arayıcı ve veri bağlantısı sayesinde hedefine nokta vuruşu gerçekleştirebilmektedir. Diğer tür mühimmatlara göre farkı, atış sonrası havada açılan kanatlar sayesinde 10-20 km’lik bir menzile değil, 100 km’yi aşan bir menzile sahiptir. Harp başlığını genellikle MK-82 bombası oluşturur.
KGK: JSOW mühimmatının birebir aynısı sayılmasa da aynı görevi yerine getirebildiği ve ile hemen hemen benzer yapıya sahip olduğu için JSOW mühimmatının yerli muadili sayılabilir. MK-82 ve MK-83 bombaları için kullanılabilir. GPS/INS güdüm sistemiyle yön bulur ve havada 600 knot (1100 km/h) hıza erişebilir. 30 bin feet irtifadan atıldığında 100 km’yi aşan bir menzile sahiptir. Çok uzaktan atılmasına rağmen en fazla 6 metre sapma payı vardır.
Tüm bunların dışında birkaç farklı tip bomba daha var. Bunlar genel maksat bombası olarak değil farklı tipte bombalar. Mesela BLU-109 denen bomba yukarıda belirttiğim gibi Sığınak delici tipi bomba. BLU-107 isimli bir bomba var. BLU-107 Durandal II olarak geçer, pist delici bombadır. Düşman pistlerine atılarak uçak kalkışını önlemek amacıyla kullanılır. Piste ağır zarar verir. Birde bunların dışında Demet bombası ya da Misket bombası olarak geçen CBU serisi ve MK-20 bombası var. Bu tipte bombalar bir paketin içine konulmuş bir sürü el bombası gibi düşünülebilir. Uçaktan atıldıktan sonra belli bir irtifada paket niteliğindeki bombanın dışını kaplayan yüzey parçalanır ve onlarca hatta belki yüzlerce küçük küçük bomba büyük bir alana dağılır ve belli bir alandaki her şeyi yok eder. Daha çok bir arada bulunan zırhlı birliklere veya konvoylara saldırırken kullanılır. Bir defada duruma göre 40 dan fazla tankı imha edecek veya ağır hasar verebilecek seviyede oldukları veya apron gibi bir alana dizilmiş yan yana duran bir sürü uçağı yerde imha edebileceği söylenir. Silahlı kuvvetlerimizin düzenlediği operasyonlarda pek kullanılmaz. Bizim envanterimizde bulunan modelleri: MK 20 Rockeye II, CBU-58, CBU-103 ve CBU-105. Dediğim gibi bunlar pek kullanılmaz, daha çok genel maksat bombaları ve sığınak delici bombalar kullanılır.
Belirtmekte fayda var ki bunlar yalnızca havadan karaya güdümlü / güdümsüz bombalardır. Bunların dışında havadan karaya güdümlü füzeler, seyir füzeleri, anti radyasyon füzeleri vs. gibi daha bir çok mühimmat vardır fakat ülkemiz şu zamanlarda daha çok terör operasyonları düzenlediği için genel maksat ve sığınak delici bombalar haricinde farklı çeşit bir mühimmat pek kullanılmaz.
Son olarak Hava Kuvvetlerimizin en çok kullandığı bombalar GBU-10, GBU-31 ve NEB’dir. Tabi bunların yanında güdümsüz şekilde MK-82 ve MK-84 bombaları da çok yoğun olarak kullanılır.
Abdullah BEKCİ – #SavaşanŞahin
