Bu yazımızda sizlere Roketsan , Aselsan , Havelsan , Tusaş-Tai ,Tübitak , Tübitak Sage , Baykar , Bmc, Fnss , Tümosan,Vestel Savunma gibi tanınan ve bilinen markalar yerine , cumhuriyetin ilk yıllarına gidip Şakir Zümre’nin kurduğu fabrikadan bahsedeceğiz . Çünkü savunma sanayi alanında üretim yapan ilk özel fabrika Şakir Zümre tarafından 1925 yılında Haliç’te temelleri atılan fabrikadır . Aynı zamanda bu fabrika tamamı yerli birikim ve sermaye ile kurulmuştur .
ŞAKİR ZÜMRE KİMDİR ?
Şakir Zümre 1885 yılında Varna’da dünyaya gelmiştir. Varna’da ilk ve ortaokul eğitimini tamamlamıştır. Daha sonra lise ve yüksek eğitimini Cenevre’de tamamlamaya karar vermiştir. Birinci Dünya Savaşı yıllarında ise Varna Türk milletvekili olarak Bulgar parlamentosuna katılma imkanına sahip olmuştur . Aynı zamanda o yıllarda Sofya’ da görevli olan Yarbay Mustafa Kemal ile yakın ilişkiler kurmuştur. Şakir Zümre’nin Mareşal Fevzi Çakmak’ın yakını olduğu da unutulmamalıdır .
CUMHURİYET YILLARI
Ulusal bağımsızlık savaşı kazanılıp Cumhuriyet ilan edildikten sonra Şakir Zümre Türkiye ‘ye gelip yerleşmiştir. Atatürk’ün de uygun görüp desteğini aldıktan sonra ülkemizin askeri anlamda ki ilk özel sektör fabrikasını kurmuştur. Şakir Zümre kurmuş olduğu bu fabrika ile Türk ordusunun uzun süre silah ve cephane ihtiyacını büyük ölçüde karşılamıştır. İlk zamanlarda fabrikada çalışan işçi ve ustalar Bulgaristan’dan getirilen kişiler olsa da 1930’lu yıllardan itibaren kadronun tamamına yakınını Türk insanı oluşturmuştur.
Fabrika’da çalışan işçiler
ARTIK ÜRETİM ZAMANI
Fabrika artık cephane üretimi hakkında bilgi birikimi ve tecrübeye ulaşmıştır. Çünkü Türk Hava Kuvvetleri ‘ nin 100 , 300 , 500 ve 1000 kg’lık bombaları Şakir Zümre’nin kurduğu bu fabrika tarafından üretilmektedir. Tabi sadece hava kuvvetlerinin değil Türk Deniz Kuvvetleri’nin de ihtiyacı olan cephaneleride üretmeyi başarmıştır. Hatta ilk denizaltı bombalarıda burada üretilmiştir. Yine ihtiyaç olan aydınlatma fişekleri , mayın , el bombaları da burada üretilmekteydi .
Artık fabrika Yunanistan , Bulgaristan , Polonya ve Mısır gibi ülkelere ihracat yapmaya başlamıştır. 1937 yılında Yunanistan’a hemen sonrasında ise Polonya’ya uçak bombaları ihracatı gerçekleştirilmiştir ( Yunanistan’a 1.5 milyon liralık ihracat yapılmıştır . Kazanılan para o dönemde adeta ‘ Can Suyu ‘ olmuştur ).
FABRİKANIN KAPANIŞI
İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD’nin Türkiye’ye yapmaya başladığı silah yardımları neticisinde Şakir Zümre fabrikası üretime son vermek zorunda kalmış ve bırakılmıştır. Artık fabrika uçak bombaları, denizaltı bombaları , mayın, el bombaları, aydınlatma fişekleri hatta ama hatta 5 beygirlik mazotla çalışan motorlar yerine Kumbara ve Soba üretmeye başlamıştır .
İşletmesini 1946 yılında anonim hale getiren Şakir Zümre hükümetin artık gerekli desteği vermediğini ifade etmiştir. 1949 yılında destek verilmediği sözlerini bir toplantıda ticaret bakanının karşısında da ifade etmiştir .
1966 yılında Şakir Zümrenin vefat etmesi üzerinede 1970 yılında fabrika kapatılmıştır …
